Üç kıta da hüküm sürmüş 623 yıllık imparatorluğun kurucusudur. Osmanlı Devletinin kurucusu ve ilk Padişahıdır. 1258'de Söğüt'te Ertuğrul gazi ve Halime Hatunun çocukları olarak dünyaya geldi.
1281 yılında Söğüt Kayı Boyu'nun yönetimine geçmişti. Henüz 23 yaşındayken Kayıları yönetmeye başlayan Osman Gazi aşiretin önemli kişilerinden olan Ömer Bey'in kızı Mal Hatun ile evlilik yaptı. Orhan Gazi adında bir oğlu oldu.
1283 yılında babasının ölümü üzerine, Anadolu Selçuklu Devleti'nin uçbeyi olan Osman Bey, beyliğini başına geçtikten sonra ilk iş olarak, Türkmen boylarını etrafında topladı.İlk Osmanlı savaşı olarak bilinen, 1284 senesindeki, Bursa'nın İnegöl kazasına 10 km uzaklıkta bulunan Hamzabey köyündeki Ermeni-Beli savaşında, Osman Gazi’nin yeğeni Baykoca şehit düştü. Takip eden sene Osmanlı tarihindeki ilk kale fethi olan Kulaca Hisar'ın fethi gerçekleşti.
Osman Bey, büyük uçbeyi olduktan sonra isyanlar, kargaşalar ve taht kavgaları içinde olan Bizans’ın durumunu değerlendirerek, İmparatorluk üzerindeki faaliyetlerine başladı. Selçuklu Sultanı III. Alaüddin Keykubad’ın, Eskişehir ve İnönü bölgelerini Osman Gazi'ye vermesinin ardından, 1291 yılında İnegöl Tekfuru ile savaşıp Karacahisar'ı alarak, Sakarya taraflarına akınlar düzenleyen Osman Gazi, amcası Dündar Bey’i, Bizans Tekfurları ile ilişki kurduğu için 1298 yılında öldürttü.
Karacahisar, Bilecik, Yarhisar, İnegöl ve Yenişehir'i Osmanlı topraklarına katmasının ardından 1288'de beyliğin başkentini Bilecik'e taşıyan Osman Gazi, birçok tarihçi tarafından Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş tarihi olarak kabul edilen 1299'da "büyük uçbeyi" oldu.
Bizans ile yapılan ilk savaş olan Koyunhisar Savaşı'nın kazanılmasıyla, Osman Bey'in adı ve Osmanlı Beyliği, Anadolu çapında tanınmış oldu. Buna dayanarak bazı tarihçiler, Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş tarihi olarak 1299 yerine, Koyunhisar Savaşı'nın kazanıldığı 27 Temmuz 1302 olarak kabul ederler. Savaşın bir başka sonucu da Anadolu'dan, Osman Bey'in safında savaşmak üzere Batı Anadolu'ya yapılan ve Osmanlı’nın ilerlemesini hızlandıracak sonuçlar doğuran göçler oldu.
1303'de İznik kuşatıldı ve Marmaracık Kalesi fethedildi. Devam eden fetihlerle, 1306'da yapılan Dinboz Savaşı sonunda Kestel, Kete ve Ulubad kalelerinin alınmasının ardından Osmanlı, tarihinin ilk askeri antlaşmasını imzaladı.
1308 yılında Karahisar’ın fethiyle, bölgenin önemli ticari ve sosyal merkezlerinden biri olan İznik ablukaya alındı ve böylece Bizans'ın ticari yollarına hakim olundu. Zor durumda kalan Bizans halkından ve valilerinden, Harmankaya valisi Köse Mihal gibi müslüman olan ve kalesiyle Osmanlılar’a katılanlar oldu. Mihal’in yardımlarıyla Lefke, Mekece ve Akhisar bölgelerinin alınmasının ardından Osman Gazi, 1315 senesinde Bursa'yı da kuşattı ancak ele geçiremedi. Osman Gazi ayrıca, 1317 yılında Karatekin, Ebesuyu, Tuzpazarı, Kapucuk ve Keresteci kalelerini fethetti, Akçakoca ve Kocaeli bölgelerini de Osmanlı topraklarına dahil etti.
Sağlığının bozulmasının ardından 1320'de hükümdarlığı devrettiği oğlu Orhan Gazi, Osman Bey’in ölümünden önce, 1321'de Mudanya ve Gemlik'i, 1323'de Akyazı ve Ayanköy'ü, 1324'de Karamürsel ve Karacabey'i, 1325'te de Orhaneli'ni Osmanlı topraklarına dahil etti.
1326'da Bursa'da Nikris hastalığından ölen Osman Gazi’nin geriye bıraktığı mal varlığı, bir at zırhı, bir çift çizme, birkaç tane sancak, bir kılıç, bir mızrak, bir tirkeş, birkaç at, üç sürü koyun, tuzluk ve kaşıklıktan ibaretti. Osman Gazi’nin türbesi Bursa'dadır.
Osman Gazi, babası Ertuğrul Gazi'den yaklaşık 5000 km² olarak devraldığı Osmanlı toprağını oğlu Orhan Bey’e 16000 km² olarak devretti. Osman Bey'in zamanında ilk Osmanlı parası olan "akçe", basıldı. Osman Gazi, Türk geleneklerine bağlı kalarak, beyliğe katılan yerleri kardeşine, oğluna ve silah arkadaşları arasında bölüştürdü. Kardeşi Gündüz Bey'e Eskişehir'i, oğlu Orhan Gazi'ye Karacahisar, Hasan Alp'e Yarhisar, Turgut Alp'e İnegöl bölgesi gibi Osmanlı'nın uç bölgelerini veren Osman Gazi, sınırların korunarak genişletilmesi planladı.
Osman Gazi fetihlerin yanı sıra, fethedilen yerlerin idareleri için gerekli teşkilatların da kurulmasına öncülük etti. İhtiyaca göre kanun mahiyetinde verdiği emirlerde Selçuklu kanunlarından da yararlanan Osman Gazi zamanında ilk kez vergi alındı. Selçuklular zamanında geçerli olan tımar yöntemi Osman Gazi zamanından itibaren sürdürüldü.
Dürüst, cesur, cömert ve tedbirli kişiliğiyle tanınan Osman Gazi, adaletli bir devlet adamı olarak bilinirdi. Osman Gazi’nin, Orhan Gazi, Pazarlı Bey, Çoban Bey, Hamid Bey, Alaeddin Ali Bey, Melik Bey, Savcı Bey adında yedi erkek çocuğu ve Fatma Hatun adında da bir kız çocuğu vardı.
